Een selectie van mijn foto's is te vinden op www.exotictravelphotography.com. Ik verkoop foto's voor gebruik in o.a. reisbrochures en reisgidsen, en plaats mijn eigen werk bij de artikelen en boeken die ik publiceer. Daarnaast fotografeer ik in opdracht en verzorg ik workshops reisfotografie op verzoek. Hieronder informatie over mijn expositie 'Same same, but different'.
SAME SAME, but different
Op 11 en 12 augustus 2012 exposeerde reisfotografe Esther van Veen (1977) onder de titel ‘Same same, but different’ een selectie van haar favoriete beelden in Place2be te Amsterdam. Aan de hand van portretten, landschappen en culturele uitingen verhaalt ze niet alleen over haar persoonlijke reiservaringen, maar ook over de levens van de boeiende, vaak exotisch uitgedoste mensen die haar pad hebben gekruist. Mensen die in essentie hetzelfde zijn als jij en ik, maar die daarnaast sterk gevormd zijn door een wezenlijk andere cultuur en leefomgeving. Hetzelfde, maar dan anders!
Met deze expositie wil Esther van Veen de verbinding en interactie laten zien die over de hele wereld bestaat tussen een mens en de cultuur en fysieke omgeving waarin deze leeft. Een overzicht van haar werk is te vinden op www.exotictravelphotography.com.
Tibet
Deze pelgrim liep ik tegen het warm ingepakte lijf in het Tashilunpo klooster in Shigatse. Dit is de zetel van de Panchen lama, een belangrijk spiritueel leider die op jonge leeftijd ontvoerd werd door de Chinezen en nog altijd onvindbaar is. Op het moment van onze ontmoeting was er een boeddhistisch festival aan de gang in het klooster. Waarschijnlijk was de Tibetaanse al weken onderweg. Te voet, prosternerend of misschien wel op de rug van een yak. Het surrealistische Tibetaanse berglandschap wordt afgewisseld met onwaarschijnlijk helder turquoise meren. Het Yamdrok Tso - een van de vier heilige meren in Tibet - is zelfs zó heilig in de ogen van de Tibetanen dat er niet gevist mag worden.
De ultieme bestemming voor devote pelgrims is het oude Lhasa, dat - ondanks een onverbiddelijk Chinees stempel en voortrazende moderniseringen - vol staat met mystieke tempels waar het esoterische Tibetaans boeddhisme met haar tantrische invloeden gepraktiseerd wordt. De Jokhang tempel is de heilgste plek van het land en vormt het hart van de oude Tibetaanse stad. Volgens de Tibetaanse mythologie is de tempel op het lichaam van een demon gebouwd om deze te bedwingen, en vind je hier het meest kostbare Boeddha beeld ter wereld - de Jowo Shakyamuni - dat de bijnaam ‘Wishfulfilling Jewel’ draagt.
Tijdens de Culturele Revolutie deed de tempel dienst als varkensstal. Gelukkig schuifelen er nu weer pelgrims door de donkere ruimtes vol beschilderde doeken, halfvergane boeken en vergulde, met edelstenen ingelegde boeddhabeelden die schaars verlicht worden door yakboter lampen. Om het licht te laten branden - en om hun eigen karma veilig te stellen - scheppen pelgrims meegebrachte yakboter in de lampen.
JORDANIë
De kleuren en vormen van de ruïnes van Petra zijn uit de kunst. Deze verborgen antieke stad bereik je na meer dan een kilometer door een smalle kloof te wandelen. De grillige, rotsachtige omgeving bestaat uit roze-rood gekleurd zandsteen met diverse schakeringen en patronen. Hoewel van de meeste uit rotsen gehouwen gebouwen niet veel meer rest dan vage contouren, spreekt de stad sterk tot de verbeelding. Petra werd rond de 6de eeuw v.Chr. gebouwd door de Nabateërs; karavaanhandelaren die de natuur en rotsen vereerden. Het volk is bijzonder rijk geworden van Petra’s gunstige ligging aan de wierookroute, een handelsroute die in Jemen begon en naar de Griekse, Romeinse en Perzische rijken voerde.
Na de Nabateërs kwamen de Romeinen, en na de Romeinen bevolkten de Arabieren en nomadische bedoeïenen het gebied. Ook zij brachten hun kamelen mee. Zij woonden er nog toen de stad - die bijna duizend jaar voor de buitenwereld verborgen bleef - in 1812 herontdekt werd door de Zwitser Jean Louis Burckhardt, die zich als Indiase handelaar had vermomd. De grotten van Petra werden zelfs tot voor kort nog bewoond door de bedoeïenen, mét hun kamelen en ezels.
Deze trotse Arabier, te herkennen aan zijn roodgeblokte shawl, ontmoette ik bij Petra. De Arabieren leefden van oudsher in de woestijn waar ze hun tenten opsloegen. Hoewel de meeste Arabieren in Jordanië tegenwoordig niet meer in tenten wonen, hebben ze hun stammencultuur en befaamde gastvrijheid grotendeels behouden. Deze gastvrijheid komt voort uit de tijd dat ze in woestijnen leefden en verdienden aan de karavaanhandel. Uit pure noodzaak - meer om te overleven in barre natuurlijke omstandigheden dan vanuit religieuze motieven - werd een gast als een koning onthaald en overdadig gevoed. Zo luidt een bekend Arabisch gezegde: ‘Een gast is de gegijzelde van zijn gastheer’. Maar niet langer dan drie dagen, want volgens een ander Arabisch gezegde verandert een gast na die periode in een indringer...
Myanmar
Bij een groot klooster net buiten Mandalay trof ik tegen lunchtijd deze jonge monnik aan. Zijn leven staat volledig in het teken van Boeddha’s leer, de dharma. Iedere ochtend staat hij voor zonsopgang op, om met zijn bedelnap in de hand in het gezelschap van andere monniken te voet langs dorpen te trekken om voedsel in te zamelen. In Myanmar is het gebruikelijk dat jonge jongens enige tijd het klooster in gaan om discipline aan te leren en de dharma te bestuderen.
Myanmar wordt ook wel het lievelingsland van Boeddha genoemd. Volgens de overlevering heeft Siddharta het land na zijn verlichting uitvoerig bereisd. Hij heeft blijkbaar diepe indruk gemaakt, want zo’n 2500 jaar na dato is Myanmar zo ongeveer het meest boeddhistische land ter wereld. Overal waar je kijkt schitteren gouden tempeldaken je tegemoet, en tref je Boeddha’s in alle soorten, houdingen en maten op de vreemdste plekken aan. Op de stoffige vlakten van Bagan vind je zelfs zo’n 2200 ruïnes, tempels en pagodes, wat het gebied de grootste verzameling boeddhistische architectuur ter wereld maakt. Het uitzicht vanuit een luchtballon boven Bagan is sensationeel.
De ijzeren greep waarin de militaire junta het land decennialang heeft gehouden, lijkt eindelijk te verslappen. Enerzijds heeft de jarenlange isolatie ervoor gezorgd dat het land ongerept, puur en tijdloos is gebleven, anderzijds leeft het merendeel van de bevolking nog altijd in bittere armoede, verstoken van noodzakelijke medische hulp en onderwijs. Na Aung San Suu Kyi’s vrijlating eind 2010 heeft de junta een nieuwe weg ingeslagen. De contacten met het buitenland zijn aangehaald en het land prijkt inmiddels - terecht- bovenaan de lijst van menig reiziger.
PERU
Machu Picchu is zonder twijfel de meest spectaculaire nalatenschap van de Inca’s. Met name in de vroege ochtend, als mistflarden de ruïnes bedekken, doet de plek mysterieus aan. De tussen bergpieken verscholen citadel bevindt zich diep in de jungle, waardoor ze zelfs voor de Spaanse conquistadores onvindbaar bleek. Pas eeuwen later werd de verloren Incastad door Hiram Bingham in 1911 ‘ontdekt’, toen deze op zoek was naar het laatste toevluchtsoord van de Inca’s dat de Spanjaarden in 1572 veroverden; het mythische Vilcabamba.
Hoewel het machtigste rijk uit de geschiedenis van Zuid-Amerika als een kaartenhuis ineenstortte na de komst van de Spanjaarden, zijn de Inca cultuur- en levensbeschouwing nog altijd springlevend. Onder een dun laagje katholicisme gaat hun aardse wijsheid schuil, die groot ontzag voor de bergen en een leven in harmonie met de natuur en hemellichamen voorstaat. Op de Peruviaanse hoogvlakte ontmoette ik dit meisje op een traditionele boerderij waar typische Inca granen verbouwd worden en alpaca’s, lama’s en cavia’s - een lokale lekkernij - gehouden worden.
Het leven van de Uros indianen op het Titicaca meer wordt vrijwel geheel bepaald door de natuurlijke omstandigheden waarin ze verkeren én door de loop van de geschiedenis. Zo trokken ze eeuwen geleden het meer op om de Inca’s - die op het vasteland aan de macht waren - te ontvluchten. De Uros indianen wonen op kunstmatige, drijvende rieteilanden en bouwen hutten en boten van riet. Ze roeien met de riemen die ze hebben op het hoogst bevaarbare meer ter wereld.
CAMBODJA
Ontelbare apsara’s dansen over de muren van Angkor Wat. Deze nymphen uit de hindoe-mythologie symboliseren de grandeur en rijkdom van de voormalige miljoenen-hoofdstad van het machtige Khmer rijk, dat grote delen van Azië bestuurde vanaf de 12de eeuw. Toen het klimaat door ontbossingen veranderde en droogte haar intrede deed,kwam de watervoorziening in gevaar. Angkor liep leeg, waarop de jungle bezit nam van de tempelstad. Hoewel Angkor Wat nooit echt onvindbaar is geweest, werden de overwoekerde tempels eind 19de eeuw herontdekt door de Fransman Henri Mouhot. Zijn tot de verbeelding sprekende beschrijvingen en schetsen van de tempels zetten Angkor weer op de kaart.
Na de Frans-koloniale periode en een bloedige inmenging in de Vietnamoorlog belandde het land in een nachtmerrie. Onder het regime van Pol Pot’s Rode Khmer werden families letterlijk uit elkaar gerukt onder het mom van een extreem doorgevoerde maoïstische ideologie die het plattelandsleven verheerlijkte, en de grootsheid van het vroegere Khmer-rijk wilde herstellen. Zo’n drie miljoen mensen werden in koelen bloede vermoord op honderden Killing Fields, waar zelfs baby’s tegen palmbomen werden doodgeslagen. Kogelgaten in de tempels getuigen dat de Rode Khmer zelfs Angkor Wat als strijdtoneel gebruikte. De wereld wendde haar gezicht af bij een van de gruwelijkste genocides uit de recente geschiedenis. Pas sinds het begin van de 21ste eeuw lijkt de rust weergekeerd, ondanks dat een showproces heeft plaatsgevonden en een aantal kopstukken uit de Rode Khmer weer in de regering zit.
Hoewel Cambodja het collectieve trauma - vrijwel iedereen heeft familieleden verloren- nog lang niet te boven is, lijkt de toekomst er beter uit te zien. De afgelopen jaren heeft Angkor Wat het grimmige verleden achter zich gelaten en is het een van de belangrijkste reisbestemmingen in de regio geworden. Door de groei van het toerisme kruipt de levensstandaard in dit straatarme land -dat tot de minst ontwikkelde landen ter wereld behoort- langzaam maar zeker omhoog. Dit levenslustige Cambodjaanse kind symboliseert voor mij een nieuw hoofdstuk in de geschiedenis van dit veelgeplaagde land, dat dankzij de ongeëvenaarde tempels van Angkor eindelijk een zonnige toekomst tegemoet lijkt te gaan.
Syrië
Deze goedlachse tapijtverkopers kruisten mijn pad te midden van de millenia-oude ruïnes van de oasestad Palmyra. De gigantische tempels en lange colonnades herinneren aan het rijke verleden, toen Palmyra aan de zijderoute lag en een kruispunt van culturen was. De stad behoorde toe aan Alexander de Grote, de Romeinen, en aan de charismatische koningin Zenobia die de Romeinen tot in Egypte versloeg. Vanaf de 7de eeuw ontstond er een Arabische nederzetting en werd de islam geïntroduceerd. Naast deze rijke erfenis is vrijwel heel Syrië -dankzij haar ligging in de vruchtbare Halve Maan- ook bezaaid met archeologische overblijfselen uit oude beschavingen zoals die van de Hettieten en Babyloniërs.
Hoewel Syrië veel christenen telt, is het merendeel van de bevolking islamitisch. Voor het heiligste gebedshuis van het land, de Omajjaden moskee in het centrum van Damascus, trof ik deze groep vrouwelijke pelgrims aan. Damascus behoort tot de oudste nog altijd bewoonde steden ter wereld. De moskee, die in feite een omgebouwde christelijke basiliek is, wordt omgeven door een enorme Romeinse ruïne die ooit de tempel van Jupiter was. De belangrijkste relikwie in de moskee is het hoofd van Johannes de Doper, welke ook door moslims als profeet wordt gezien. De vijf pijlers van de islam geven nog altijd het ritme van het leven aan. Zo dient een gelovige de geloofsbelijdenis uit te spreken en vijf keer per dag -op een tapijt- te bidden door rituele gebeden te reciteren. Verder dient hij een deel van zijn inkomen aan de armen te schenken, een pelgrimstocht naar Mekka te ondernemen en te vasten tijdens de Ramadan.
De charme van het arme maar pure, ongepolijste land wordt momenteel volledig overschaduwd door de burgeroorlog en het bloedvergieten door met name dictator Bashar al Assad. Het zal zeker nog jaren duren voordat de Syriërs deze klap te boven komen, en de schatten van de woestijn weer met de wereld gedeeld kunnen worden.
india
Deze jonge vrouw ontmoette ik in Pushkar, een slaperig dorpje in Rajasthan dat uit z’n voegen barst tijdens de beroemde jaarlijkse kamelenmarkt die er gehouden wordt. Ze verkoopt bloemenslingers bij de ingang van de heiligste tempel van het dorp, die aan de hindoegod Vishnu is gewijd. De rode stip op haar voorhoofd, op het derde oog om precies te zijn, laat zien dat ze net in de tempel is gezegend tijdens een puja - een door brahmanen uitgevoerd ritueel.
Niet alleen haar leven, maar het leven van de meeste Indiërs wordt sterk gekleurd door het hindoeïsme. Het is er zelfs onlosmakelijk mee verbonden. Van het meedogenloze kastenstelsel tot dagelijkse rituelen en het straatbeeld aan toe. Op letterlijk iedere hoek vind je een tempel die aan de lopende band bezocht wordt door een bonte verzameling gelovigen. Felgekleurde sari’s, rinkelende tempelbellen, geurige jasmijnslingers en penetrante wierookluchten prikkelen je zintuigen.
Sommige mannen gaan zelfs zó ver in hun toewijding aan de hindoegod Shiva of Vishnu, dat ze huis en haard verlaten om tijdens een zwervend bestaan heilige plekken in heel India aan te doen. Deze markante ‘saddhu’, zoals zo’n heilige man ook wel genoemd wordt, trof ik aan bij een tempel in Udaipur. Zijn voorhoofd was volgens traditie beschilderd met as. Zijn dagen zijn gevuld met bedelen, mediteren en het roken van hasj.
In de kleurrijke deelstaat Rajasthan hebben ook de tribale woestijncultuur en de erfenis van puissant rijke maharadja’s invloed op het leven van alledag. Halfvergane, maar daarom niet minder sprookjesachtige paleizen zorgen voor een tijdloos en tot de verbeelding sprekend decor waarin - net als eeuwen geleden - nog altijd in sluiers gehulde vrouwen rondlopen.